De uitbraak van het coronavirus heeft een verlammend effect op de economie. De overheidsmaatregelen om het virus in te dammen, zoals afsluiten van gebieden, reisverboden en het verplicht sluiten van horeca en winkels resulteren in een vraaguitval. In principe is dit een tijdelijk effect. Als iedereen straks weer naar buiten mag, gaan mensen weer geld uitgeven en draait de economie weer als vanouds. Maar de vrees bestaat dat het langer aanhoudt. Vastgoedmarkt zet een aantal graadmeters van de huidige economische situatie voor u op rij:
De beurzen in het rood
De eerste reacties van veranderingen in de economie zijn te zien op de beurzen. Beleggers stappen uit, wanneer zij waardedalingen verwachten. Dat gebeurde massaal. De AEX verloor sinds halverwege februari ruim 200 punten. Ook andere indices zoals de S&P 500 en de Dow Jones gingen diep in het rood. Wereldwijd ging de afgelopen weken ruim 26 biljoen dollar in rook op, meldt Bloomberg.
Tegelijkertijd stappen koopjesjagers vervolgens weer in. De AEX verloor sinds zijn hoogtepunt halverwege februari zo'n 200 punten, maar krabbelt sinds het dieptepunt halverwege maart weer voorzichtig omhoog. Andere beursindices in het buitenland vertonen vergelijkbare patronen. Een steunpakket ter waarde van 2000 miljard dollar in de Verenigde Staten zorgde weer voor optimisme. De Dow Jones sloot dinsdag met een winst van 11 procent, de hoogste winst sinds 1933. Overigens is dat geen reden tot al te veel optimisme. Ook de opleving in 1933 resulteerde niet in herstel, maar in een depressie die nog een decennium lang zou aanhouden.
AEX krabbelt weer omhoog
Inkoopmanagers
Een andere manier om premature veranderingen van een economie te meten, is door te kijken naar het gedrag van de inkoopmanagers. Als zij de hand op de knip houden, is er meestal iets aan de hand. De Purchase Managers Index voor de eurozone zakte in maart van 51,6 naar 31,4. Alles onder de 50 duidt op een economische teruggang. Vooral de dienstensector wordt hard getroffen. Die index zakt terug naar 28,4, terwijl die op het dieptepunt van de vorige crisis in 2009 niet lager kwam dan 39,2.
'De economische activiteit in de eurozone is ingestort in maart op een manier die de daling ten tijde van de wereldwijde kredietcrisis overtreft. De PMI van maart wijst op krimp van het bruto binnenlands product (gdp) van 2 procent per kwartaal', aldus Chris Williamson, hoofdeconoom bij IHS Markit in zijn commentaar op de PMI.
Wat doet de rente?
De gouden, economische jaren die achter ons liggen, werden voor een groot deel aangespoord door de lage rente. Het was een zichzelf versterkend effect: door de lage rente konden bedrijven en overheden makkelijk geld lenen en investeringen doen. Waardoor er iedere keer meer geld in de economie kwam en de rente nog verder daalde. De tienjaarsrente op obligaties ging vorige zomer zelfs in de min. Daar kwam begin deze maand een einde aan toen de rente van -0,67 procent plotseling naar +0,04 schoot. Onmiddellijk greep de Europese Centrale Bank (ECB) in door aan te kondigen voor 750 miljard euro aan obligaties op te kopen. Hierdoor daalde de tienjaarsrente op staatsleningen weer naar -0,082 (niveau van 24 maart).
De rente op de kapitaalmarkt (langetermijnleningen) werkt doorgaans door op de geldmarkt (leningen van banken onderling). Als de langetermijnrente oploopt, zullen uiteindelijk ook de rentes die banken verstrekken, zoals hypotheekrentes, stijgen. Die dreiging lijkt dus in eerste instantie ongedaan gemaakt door de ECB. Toch was er wel een minimaal effect te zien. In Nederland verhoogden vier hypotheekverstrekkers hun rente licht. Huizenkopers houden rekening met een stijging, zo is terug te zien in het aantal hypotheekaanvragen dat de afgelopen twee weken plotseling steeg. Dit kan mogelijk ook veroorzaakt worden door potentiële huizenkopers met een tijdelijk contract die vrezen hun baan te verliezen door de economische malaise en daardoor nu nog snel een huis proberen te kopen.
Werkloosheid
Ook de werkloosheid is altijd een goede graadmeter voor een economie, zij het op een iets langere termijn. In hoogconjunctuur zijn werknemers schaars en is de werkloosheid laag. Bij economische teruggang krimpen bedrijven in en stijgt de werkloosheid. Die effecten zijn nu nog niet in de cijfers terug te zien. Bovendien zorgt het steunpakket van de overheid ervoor dat veel bedrijven hun werknemers in dienst zullen houden. Bij reorganisaties keert de overheid immers niets uit. Toch melden de vakbonden dat er plotseling veel telefoontjes binnenkomen van mensen wiens contract niet wordt verlengd. Ook mensen met nul-urencontracten in bijvoorbeeld de horeca- of evenementensector zitten nu thuis.
Uitzendbureau Randstad heeft aangegeven geen dividend uit te keren, omdat het geld in kas wil houden. Voorlopig lijkt de schade er nog mee te vallen, meldt een ingewijde. Veel bedrijven hebben de afgelopen jaren de grootste moeite gedaan om talent binnen te halen en laten die niet bij de eerste tegenslag gaan. Dit blijkt ook uit een peiling van werkgeversvereniging AWVN. Negen op de tien bedrijven zegt ondanks de tegenslag van het coronavirus ook het personeel met tijdelijke contracten gewoon te behouden.
De huidige werkloosheid in Nederland is met 3 procent van de beroepsbevolking historisch laag. De verwachting is dat, mede dankzij het steunpakket van de overheid, die werkloosheid voorlopig niet flink zal oplopen. In andere landen met minder arbeidsbescherming, zoals de Verenigde Staten, geldt dit verhaal uiteraard niet.
Horrific economic toll. 3.2 million initial weekly jobless claims in one week. Previous crises and recessions are barely a blip on this chart. pic.twitter.com/DzMMhkJCMa
— Joe Weisenthal (@TheStalwart) March 26, 2020
Wat zeggen de voorspellers?
Uiteindelijk weet niemand hoe de situatie op lange termijn zal verlopen. Toen in het najaar van 2008 de kredietcrisis in de Verenigde Staten uitbrak, meldden de meeste economen dat dit nauwelijks effect op de Nederlandse economie zou hebben. Intussen weten we wel beter. Wat zeggen de economen nu? Het IMF voorziet 'een recessie die minstens zo erg is als tijdens de wereldwijde financiële crisis van 2008 of erger.' Wel denkt de VN-waakhond dat er in 2021 weer herstel zal optreden.
Ook de Wereldhandelsorganisatie voorziet een grote economische neergang, mogelijk zelfs groter dan in 2008. 'De pandemie gaat onvermijdelijk een enorme impact hebben’, zei directeur-generaal Roberto Azevêdo Azevêdo in een thuis opgenomen video die op de website van de organisatie werd geplaatst. De economen van de WTO zien een ‘zeer scherpe daling’ in de wereldwijde handel. Over enkele weken denkt Azevêdo met een officiële raming te kunnen komen. Wel ziet hij dat landen goede stappen nemen om directe economische schade zoveel mogelijk te vermijden. Hij roept landen op om daarbij samen te werken. ‘Het coördineren van inspanningen vergroot ons gezamenlijke vermogen om te vechten tegen een recessie.’
De economen van de Rabobank voorzien rode cijfers dit jaar in veel sectoren, maar verwachten dat de situatie volgend jaar weer 'terug naar normaal' zal gaan. ING verwacht een terugval in consumptie in 46 procent van de productcategorieën, zoals horeca, brandstoffen en kledingindustrie, maar ook een toename bij de supermarkten en medische diensten. Wat betekent corona voor de groei van de Nederlandse economie? Het Centraal Planbureau publiceerde donderdagochtend vier scenario's waarbij de Nederlandse economie maximaal 7,7% zal krimpen. Volgens directeur Pieter Hasekamp stevent Nederland vrijwel zeker af op een recessie. De enige vraag die resteert, is hoe lang die recessie zal aanhouden.
