Wie Monique van Haaf eind januari sprak, trof een zeer tevreden gedeputeerde aan. ‘Zojuist heeft Provinciale Staten van Overijssel unaniem ingestemd met ons voorstel om 20,35 miljoen euro te investeren aan woningprojecten en gebiedsontwikkeling in onze provincie. In totaal beschikken we nu over een extra budget van 30 miljoen euro, dat ook bestemd is voor klimaatadaptie en bereikbaarheid. Een fors deel gaat naar steden die kampen met woningnood zoals Zwolle, Deventer, Enschede, Almelo en Hengelo. Hiermee stimuleren we binnenstedelijke gebiedsontwikkeling en transformatie van spoorzones en verpauperde industrieterreinen. Maar we vergeten ook het platteland niet waar leegloop dreigt. Zo maken we geld vrij voor dorpen in Twente om krimp tegen te gaan en de leefbaarheid te vergroten.’
Bouwopgave
De meest urgente opgave is om woningprojecten te versnellen, stelt Van Haaf. ‘Overijssel heeft een enorme bouwopgave van 60.000 woningen tot 2030. Er is een grote behoefte vanuit de eigen bevolking. Daarbovenop zien we een groeiende woningvraag vanuit Randstedelingen voor magneetsteden als Zwolle en Deventer. Naar verwachting gaan we er daarom nog een plus opzetten. De financiële steun is maar een deel van het verhaal. Ons belangrijkste werk doen we via netwerkorganisaties als de Stadsbeweging en de Woonkeuken. Hierin steken gemeenten, projectontwikkelaars, bouwers, corporaties en andere provincies de koppen bij elkaar om complexe woningbouwopgaven te versnellen.’
Woningbouwimpuls
Ook het Rijk ziet de grote woonambitie van Overijssel en zit met de provincie aan tafel, vertelt directeur-generaal Binnenlandse Zaken Erik-Jan van Kempen. ‘Wij zetten daarvoor ons Expertteam Woningbouw in. Ook hebben we middelen beschikbaar gesteld waarmee gemeenten, waterschappen en provincies tijdelijk extra steun kunnen krijgen voor de voorfase van woningbouw. Hiermee kunnen zij knelpunten rondom planvorming, bestemmingsplannen en vergunningverlening oplossen. Ook dingen Overijsselse steden mee naar de landelijke woningbouwimpuls van 1 miljard euro. Als gemeenten kunnen aantonen dat een woningproject een te hoge onrendabele top heeft, springen wij bij. Voorwaarde is wel dat een gemeente en provincie minstens 50 procent bijdragen aan het tekort en er een goede businesscase ligt.’
Toekomstdelta
Bovendien helpt het Rijk de regio verder te ontwikkelen tot een blijvend aantrekkelijke, klimaatbestendige en economisch vitale regio, legt Van Kempen uit. ‘Dat gebeurt onder de noemer van de nationale omgevingsvisie (NOVI). De ambitie is om regio Zwolle, als NOVI-gebied en voorbeeldregio, te ontwikkelen tot delta van de toekomst: een klimaatrobuuste, blijvend aantrekkelijke woon- en leefomgeving en een economisch vitale regio. De klimaatverandering leidt tot verhoogde druk op het watersysteem van de regio. Na 2050 zullen de grenzen van het huidige systeem bereikt zijn. Daarom moeten we nu al systeemkeuzes maken om dan de leefbaarheid te garanderen. Zo moeten we klimaatrobuustheid verbinden aan de groeiplannen. Dat betekent een woningbouwopgave die is afgestemd op bereikbaarheid, energie, landschap en klimaat.’
Niet verdienmodel maar kwaliteit voor stad en mens moet voorop staan”
Rob de Geest moet die groei als wethouder Wonen van Deventer in goede banen leiden. De fraaie Hanzestad aan de IJssel is een kersverse 100.000-plusgemeente, deelt hij mee. ‘Dat is een mooie illustratie van de populariteit van Deventer als woonstad. De komende jaren gaat de groei nog sneller. Om alleen al de natuurlijke groei van de huidige bevolking bij te benen, zijn tot 2030 5.000 en tot 2035 7.000 nieuwe woningen nodig. Om ook in de vraag van buiten te kunnen voorzien en de arbeidsmarkt te versterken, is er meer nodig. Op basis van enkele scenario’s van het college heeft de raad de ambitie uitgesproken om tot 2035 11.000 woningen te bouwen. Voorop staat dat de nieuwbouw betaalbaar en aantrekkelijk moet zijn en alle doelgroepen moet bedienen.’
Sluiskwartier
Deventer zet eerst in op binnenstedelijke transformatie en herontwikkeling, schetst de wethouder. ‘We hebben twee sleutelgebieden aangewezen; de Centrumschil en woonwijk Keizerslanden. In deze twee gebieden is plek voor elk 1.500 woningen. Deventer beschikt rond het historische centrum over flink wat onbenutte industrie- en bedrijventerreinen. Met steun van de provincie hebben we een woningbouwimpuls van ruim 3,2 miljoen euro van het Rijk ontvangen. Dat bedrag stoppen we in de transformatie van de Centrumschil. Onderdeel hiervan is de transformatie van het Sluiskwartier, een voormalig industrieel gebied langs de IJssel, tot een stoere woonwerkwijk. Vorig jaar hebben we het ontwikkelplan vastgesteld. De komende tijd kunnen ontwikkelaars plannen maken en daarna intekenen op kavels.’
Roto Smeets-terrein
Een ander groot project is de herontwikkeling van het 5 hectare grote Roto Smeets-terrein, vervolgt De Geest. ‘Deze drukkerij met hoofdkantoor is helaas failliet gegaan. Op het terrein wil Deventer ruimte bieden aan honderden woningen, kantoren en bedrijfsruimte. Het oude hoofdkantoor en een deel van de bedrijfshallen blijven behouden. De locatie aan de rand van het centrum, vlakbij het station, Hogeschool Saxion en internationale ingenieursbureaus als Witteveen+Bos is ideaal. We mikken op een divers woonprogramma. Met dit soort projecten maken we Deventer toekomstbestendiger; we behouden onze jongeren, houden Deventer aantrekkelijk voor opleidingsinstituten en versterken werkgelegenheid en voorzieningenniveau.’
Investeringsagenda
Goed voorbeeld doet volgen, constateert gedeputeerde Van Haaf. ‘In de zes jaar dat ik gedeputeerde ben, zie ik steeds meer gemeenten de best practices van succesvolle steden overnemen. Zo investeert de provincie ook samen met Enschede, Hardenberg, Hengelo en Zwolle in integrale gebiedsontwikkelingen. Woningbouw gaat daarin gepaard met vergroening, sanering van retail en verfraaiing van de openbare ruimte, zodat we vitalere binnensteden krijgen. Alle 25 Overijsselse gemeenten en andere partners hebben nu woonagenda’s opgesteld om de woningbouw te versnellen. In maart maken we de regionale investeringsagenda’s voor West-Overijssel en Twente. Hierin maken we grote gebiedsontwikkelingen in Zwolle, Deventer en Enschede concreet en doen we voorstellen voor circulair bouwen, flexwonen en woonzorg.’
Buitenstedelijke bouw
Net als heel Nederland worstelt ook Overijssel met de vraag of het buitengebied moet wijken voor woningbouw, erkent Van Haaf. ‘We zien gemeenten het liefst binnenstedelijk bouwen. Maar we willen niet alle steden volbouwen zoals in de Randstad. Dus het is onvermijdelijk dat we ook buitenstedelijk naar woningbouw kijken. Daarbij zullen we wel de hoogste zorgvuldigheid betrachten. De groene buitengebieden bepalen immers de hoge kwaliteit van leven in Overijssel.’ Wethouder De Geest onderschrijft haar beleid. ‘In Deventer denken we binnenstedelijk 4.500 van de 11.000 woningen te kunnen realiseren. Buitenstedelijk bouwen is dus pure noodzaak, hoewel we nog geen locaties hebben aangewezen. Dat zal nooit ondoordacht gebeuren en altijd met behoud van kwaliteit en passend bij het dna van Deventer.’
Grondrecht
Volgens directeur-generaal Van Kempen zijn de afgelopen drie jaar het beloofde aantal van 75.000 woningen per jaar inclusief kantoortransformatie gehaald. ‘Maar we hebben 90.000 tot 100.000 woningen per jaar nodig om het huidige woningtekort van 330.000 op te lossen. Binnenstedelijke projecten zijn urgenter, want die vergroten de vitaliteit van een stad. Woningbouw op een uitleglocatie lijkt eenvoudiger, maar is dat vanwege de benodigde nieuwe uitvalswegen en infrastructuur niet. Maar laten we niet vergeten dat wonen een grondrecht is. Voor veel starters is de woningmarkt amper toegankelijk. De woningmarkt inclusiever maken, beschouw ik als een van de belangrijkste taken van het Rijk. Daarbij moet niet het verdienmodel maar de kwaliteit voor stad en mens voorop staan.’
Overheden mogen nog best een stap zetten naar de markt”
Binnenkort maakt het Rijk bekend welke steden geld uit de tweede tranche krijgen. ‘Met de eerdere steun is alleen al in Deventer de bouw van 600 woningen op gang gekomen. Hopelijk krijgen onze steden snel goed nieuws uit Den Haag’, aldus Van Haaf. Ook Deventer dingt weer mee, vertelt wethouder De Geest. ‘We doen een aanvraag voor woonwijk Keizerslanden. Deze jaren 60-wijk is aan vernieuwing, uitbreiding en verduurzaming toe. Mede dankzij de nieuwbouw in deelgebied Steenbrugge – waar in totaal 1.200 woningen komen – is Keizerslanden over een aantal jaar met bijna 15.000 inwoners de grootste woonwijk van Deventer.’
Regierol
Na de parlementsverkiezingen in maart zal een nieuw kabinet waarschijnlijk een volwaardig ministerie voor ruimtelijke ordening optuigen, iets waar de bouwsector al jaren om smeekt. Gedeputeerde Van Haaf staat niet onwelwillend tegen een hernieuwde regierol van het Rijk. ‘Overheden houden van praten, maar daarmee krijgen we geen woningen. We zitten er voor het resultaat. Snelheid bereiken we door vanuit onze rol onze verantwoordelijkheid te nemen. Sturing van hogerhand vind ik geen vies woord. Het Rijk is er om knopen door te hakken, net zoals de provincie besluiten neemt die gemeenten raken. Dan is er duidelijkheid en kunnen we aan de slag. Daarbij mag de overheid nog best een stap mag zetten naar de markt. Overheden moeten die samenwerking intensiveren, want marktpartijen brengen ons veel.’
Ambitie
Wethouder De Geest heeft daar zelf goede ervaring mee. ‘In Deventer bespreken we via het Platform Wonen Deventer projecten voor met marktpartijen en woningcorporaties. Hierin lossen we praktische problemen op, trekken we projecten vlot en realiseren we woningen. In de eerlijke en open overleggen is veel begrip voor elkaars positie en rol. Als marktpartijen zien dat overheden meefinancieren en een project stevig staat, is de animo om mee te doen enorm. Deze marktsamenwerking en de steun van Rijk en provincie vormen een gouden combinatie. Over een paar jaar weet iedereen dat Deventer een van de aantrekkelijkste woonsteden van Nederland is.’
Dit artikel is gesponsord door de Provincie Overijssel
